Fakültemizde Helal Finans Açısından Dijital Kripto Paralar Çalıştayı Gerçekleştirildi.

Helal Finans Açısından Kripto Paralar Çalıştayı (07 Mart 2020)

Sonuç ve Değerlendirme Raporu

1. İslami finans açısından parada aranan ölçü, kıymette istikrar ve ona itibar edilmesidir. Bunun için de paraların arkasında bir garantör bulunmalıdır. Garantör toplum olabileceği gibi toplumu temsilen devlet veya başka bir müessese hatta paranın dayandığı sistemin kendisi de olabilir. Para olarak kullanılan şeyin ölçüsü, ham maddesinin ne olduğu değil; bu konuda esas olan insanların örfü, yani bir şeyi para olarak kabul etmeleri ve tedavülüdür. Anılan kriterleri taşıdıktan sonra paranın mal, maden, kâğıt, kaydî, elektronik ya da kripto birim olması arasında fark yoktur. Bir şeyin içsel/hakiki değere sahip olup olmaması onun para olma hükmünü etkilememektedir. Nitekim Kur’an ve sünnette neyin para olup olmadığı konusunda bir tanım veya belirlemede bulunulmamıştır.

2. Kâğıt paralardan itibaren tedavüldeki paraların tamamına yakınının itibari veya kaydi nitelikte oldukları unutulmamalıdır. Bunlar madeni paralar gibi hakiki bir değer içermediklerinden, manipüle, aldatma ve değeri dışında dalgalanmalara daha fazla açıktır. Bu sebeple, paranın istikrar ve itibarını koruma imkânlarına yönelik araştırmalar yapılırken diğer taraftan kripto paralar gibi yeni paraların zayıf noktaları ve yol açacağı muhtemel mağduriyetler konusunda da toplum ve ilgili paydaşlar uyarılmalıdır.

3. Bugüne kadar kripto paralar konusunda ortaya konan çalışmaların çoğu en yaygını olan bitcoin merkezlidir.  Halbuki tamamen farklı temelde çalışan yine blokzincir teknolojisi temelinde üretilen kripto para birimleri de bulunmaktadır. Çalışmalarda kripto paraların bir bütün olarak ele alınması önem arz etmektedir.

4. Mevcut değerlendirme ve fetvalarda bu paraların dayandığı blokzincir teknolojisinden bahsedilmemekte ya da bir bütün olarak sanki zikredilen olumsuzluklara tüm kripto paraların ve dayandıkları teknolojinin de caiz olmadığı belirtilmektedir. Bundan sonraki çalışmalarda bu teknolojinin merkeze alınması daha gerçekçi sonuçlar verecektir.

5. Kripto paralar ve dayandığı teknoloji konunun etik ve fıkhî boyutu yanında iktisat, finans, bilişim teknolojisi, mühendislik gibi farklı disiplinlerin ortak çalışma alanıdır. Bu nedenle yapılacak değerlendirmelerin ve/veya alınacak kararların ilgili disiplinlerden uzmanların ortak çalışmasıyla oluşturulacak kurullarca alınması gerekir.

6. Mevcut haliyle kripto paraların “para” olarak kullanımı, ortaya çıkan veya çıkması muhtemel olumsuzluklar sebebiyle İslami finans ilkeleri açısından uygun gözükmemekle birlikte bu, ilgili paraların dayandığı blokzincir teknolojisinden kaynaklı değildir. Bu çerçevede İslami finans alanında da blokzincir teknolojisi yanında diğer finansal teknolojilerden azami derecede faydalanılması yoluna gidilmelidir. 

7. Kripto paraların bir takım olumsuz yönleri bulunmakla birlikte kara para aklama, illegal yapılara finans sağlama, belirsizliğe bağlı yüksek risk, para sahiplerinin meçhuliyeti, yasal dayanaktan yoksunluk gibi olumsuzlukları da barındırmaktadır.

8. Dijital para birimlerinin üretiminde maliyetler yüksektir. Mecazen madencilik olarak isimlendirilen bu faaliyet için gerekli olan işlemcilerin ve bilgisayarların kurulumu pahalı, tükettikleri elektrik enerjisi oldukça fazladır. Ayrıca üretim tedricen zorlaştığından çok fazla zaman almaktadır. Kripto paralarla ilgili değerlendirmelerde bu konu da göz önüne alınmalıdır..

9. 9)Kripto paralar, şifreli bir elektronik cüzdanda muhafaza edilmektedir. Dolayısıyla şifrenin unutulması veya başkaları tarafından ele geçirilmesi durumunda o paralara ulaşmak imkânsız bir hal alır. Aynı şekilde bu paralara sahip olan bir kimsenin ölmesi halinde paraların miras yoluyla varislerine intikali ile ilgili bir düzenleme henüz söz konusu değildir. Bu da fıkhî açıdan malın korunması maksadına aykırı olarak görülebilir.

10. Konuyla ilgili değerlendirmeler dikkate alındığında netice itibariyle kripto paraların aslen mubah oldukları; ancak bazı İslam hukuk araştırmacılarının yukarıda bahsi geçen mahzurlara yol açtıklarından şer‘an sakıncalı sonuçlara götürmesi kesin veya kuvvetle muhtemel sedd-i zerai konular kapsamına dahil ederekcaiz görmedikleri anlaşılmaktadır. Bu olumsuzluklar ortadan kaldırıldığında veya minimize edildiğinde caiz olmalarının önünde bir engel kalmayacaktır.

11. Son olarak finansal teknolojinin bir çok alanı yanında bu konuyla ilgili de daha kapsamlı ilmi toplantıların yapılması ve bu toplantılarda kripto para birimlerinin teknolojisi, niteliği (mal, değer, para), kullanımından kaynaklı spekülatif sorunların boyutu gibi hususlara özellikle yoğunlaşılmasına ihtiyaç duyulmaktadır.

                                                                                                                                                                                                                                                                               Çalıştay Düzenleme Kurulu

Helal Finans Açısından Dijital Kripto Paralar Çalıştayı

Necmettin Erbakan Üniversitesi Helal ve Sağlıklı Gıda Uygulama ve Araştırma Merkezi ile Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finans Uygulama ve Araştırma Merkezi tarafından Konya Büyük Şehir Belediyesi katkılarıyla düzenlenen “Helal Finans Açısından Dijital Kripto Paralar” başlıklı çalıştay 7 Mart 2020 tarihinde NEÜ Ahmet Keleşoğlu İlahiyat Fakültesi Kongre Merkezi’nde gerçekleştirildi.Çalıştaya davetli misafirlerin yanı sıra farklı kesimlerden ve öğrencilerden katılım yoğun oldu.

Program NEÜ Helal ve Sağlıklı Gıda Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Doç. Dr. Murat Şimşek’in açılış konuşmasıyla başladı. Şimşek konuşmasındadijital kripto paranın küresel sermayenin hegemonyasına karşı bir heyecan uyandırdığını fakat aynı zamanda büyük riskler taşıdığını dile getirdi. Ardından ASBÜ-ULİFAM adına konuşma yapan Doç. Dr. ŞahbanYıldırımer İslami finans alanında Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesinin yürüttüğü çalışmalar hakkında kısaca bilgi verdi.Selamlama konuşması yapan NEÜ Rektör yardımcısı Prof. Dr. Zekeriya Mızırak üniversitelerin eğitim öğretim faaliyetlerinin dışında toplumun problemlerineçözüm üretilen mekânlar olduğunu ancak bu konuda yeterli seviyede olunmadığını, bu çerçevede çalıştayın ele aldığı konuyu önemsediğini ifade ederek düzenleme kuruluna ve katılımcılara teşekkür etti.

Çalıştayakatılım gerçekleştiren NEÜ Rektörü Prof. Dr. Cem Zorlu konuşmasında disiplinler arası çalışmanın gerekliliğine dikkat çekerek çalıştayın bu açıdan önemli bir konuyu ele aldığını vurguladı.

“Geçmişten Günümüze Para ve Teknoloji” konulu ilk oturum Prof. Dr. Zekeriya Mızırakbaşkanlığında gerçekleştirdi. Bu oturumun ilk konuşmacısı Dr. Öğr. Üyesi Necmeddin Güney “İslam Hukukunda Para ve Hükümleri” sunumuyla insanlığın başlangıcından günümüze kadar paranın serüveni ve İslam aleminde paranın mahiyeti hakkında katılımcıları bilgilendirdi. İkinci konuşmacı Dr. Ömer Faruk Tekdoğan “Bankaların Kaydi Para Üretimi ve İkdisadi Etkileri” sunumuyla kaydi paranın oluşumu hakkında teorik çerçeveyi çizdi.Oturumun son konuşmacısı Arş. Gör. Burak Çıkıryel “Kripto Paraların Gelişimi ve Değerlendirilmesi”sunumuyla temel manada blokchainteknolojisinin nasıl geliştiğini ve bitcoin özelinde kripto para birimlerinin nasıl üretildiğini örneklerle açıkladı. Oturum,Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi birim müdürü Hüsnü Tekin’in ve Dr. Öğr. Üyesi Adnan Abdalla MohammedOweida’nın müzakereleriyle tamamlandı.

Ardından Doç. Dr. ŞahbanYıldırımerbaşkanlığında “Kamu Kurumlarının Dijital Kripto Paralara Bakışı”üst başlığıyla ikinci oturuma geçildi. Oturumun ilk sunumu “Kripto Dijital Paralarda Blokzincirin Teknolojik Zemini” başlığıyla Dr. Orhan Muratoğlu’na aitti. Muratoğlu,blokzincirin bir teknoloji, bitcoin’in ise sadece bir ürün olduğuna dikkat çekerek konuyu teknik açıdan dinleyicilere aktardı. Oturumun ikinci tebliği “Blockchain Teknolojisi, Kripto Paralar ve Küresel Ekonomi Sistemin Geleceğine Etkileri” başlığıyla Ahmet Çakmak tarafından sunuldu. Çakmak konuya dair bankaların bakışını ve uygulamalarını ortaya koydu.Son olarak Faruk Selman Lekesiz,“Altına Dayalı Dijital Varlık: BiGA” başlıklı bir sunumyaptı. Lekesiz, bu teknolojinin çok yeni olduğunu ve ilerleyen yıllarda gelişiminin ilerleyeceğinin altına çizerekTakasbank’ın ilan ettiği BiGA’nın mahiyeti ve ortaya çıkış serüveni hakkında teknik bilgiler verdi. Oturum, Prof. Dr. Mehmet Alagöz ve Hüseyin Ünal’ın müzakereleriyleson buldu.

Ardından Prof. Dr. Abdülkadir Buluş başkanlığında“İslami Finans İlkeleri Bakımından Dijital Kripto Paralar” konulu üçüncü oturumageçildi. Oturumun ilk konuşmacısı Dr. Öğr. Üyesi TawfikAzrak“Blokzincir Teknolojisinin Uygulanması Yoluyla İslami Finansta Akıllı Sözleşmelerin Geliştirilmesi” başlıklı Arapça bir sunum yaptı.Azrak sunumunda bu teknolojiden istifade edilerek yeni finansman ürünlerin geliştirilmesi tavsiyesinden bulundu.Ayrıca bu teknoloji yoluyla yapılan sözleşmelerin daha güvenli, daha hızlı ve daha az maliyetli olduğuna dikkat çekti.İkinci konuşmacı Arş. Gör. Muhammet Yurtseven “Bilgi Teknolojisine Dayalı Para Sistemlerinin İslami Finans İlkeleri Bağlamında Değerlendirilmesi: Kripto Para Örneği” başlıklı tebliğini sundu.Sunumunda bu teknolojinin fırsatları, güçlükleri ve sakıncalarını ele aldı.Oturumun müzakeresini Dr.Öğr. Üyesi AhmadFayezAhmadHersh ve Dr. Öğr. Üyesi Mahmut Samar gerçekleştirdi.

Son olarakDoç. Dr. Abdurrahman Yazıcı başkanlığında “Fıkhî Açıdan Dijital Kripto Paralar” konuludördüncü oturum gerçekleştirildi. Bu oturumun ilk konuşmacısı Furkan Shaban“İslam Hukukuna Göre Kripto Paralar: Bitcoin Örneği” başlıklı bir sunum yaptı. Shaban, kripto para birimlerinin para olma özelliklerini taşıdığını ama paranın fonksiyonlarını tam olarak gerçekleştiremediğinin altını çizerek konuyla ilgili fıkhî görüşlere yer verdi.Buna göre olumlu, olumsuz ve temkinli davranılması gerektiğini düşünen üç kesim olduğunu ifade etti. Oturumun ikinci konuşmacısı Seracettin Yıldız “Dijital Kripto Paralar Hakkında Verilmiş Fetvaların Tahlili”başlığıyla sunumunu gerçekleştirdi. Yıldız, dünyada ve Türkiye’de kripto paralar hakkında görüş beyan edenlerin görüşlerine yer vererek, çoğunluğun bu para birimlerinin kullanılmasına cevaz vermediğini, fakat caiz olduğu görüşünü savunanların da bulunduğunu dile getirdi. Her iki tarafın gerekçelerini ele alarak sunumunu tamamladı. Oturum, Prof. Dr. Orhan Çeker ve Rifat Oral’ın müzakereleri ve diğer oturumlara dair genel değerlendirmeleriyle sona erdi. Genel değerlendirme neticesinde blokchain teknolojisinin aslı itibariyle mubah olduğu ancak bu teknolojiye dayalı olarak üretilen kripto para birimlerinin yol açtığı birtakım olumsuzluklar sebebiyle mevcut haliyle fıkhî açıdan uygun olmadığına dikkat çekildi.

Katılımın yoğun olduğu çalıştay düzenleme kurulu adına Mahmut Samar’ın teşekkür konuşması ve tebliğlerin kitap olarak yayınlanacağını ilan etmesinin ardından topluca fotoğraf çekimiyle sona erdi.